Phnom Penh

Na het ontbijt staat de gids klaar voor een dagje ‘highlights van Phnom Penh. Het koninklijk paleis ligt om de hoek van het hotel, dus we lopen er naartoe. Phnom Penh is pas tijdens de Franse overheersing de hoofdstad van Cambodja geworden en het paleis is rond 1880 gebouwd. Het kroningspavilioen is van buiten opgetrokken in prachtige Khmer stijl en heeft een aardewerken pannendak in de vier symbolische kleuren: goud voor het Boeddhisme, wit voor het Hindoeïsme, blauw voor de Koninklijke familie en groen voor de landbouwachtergrond van Cambodja. De kroningszaal is enigszins fusion vormgegeven met Cambodjaanse en Franse elementen.

Helaas staat het komisch uit de toon vallende Napoleon paviljoen in de stijgers is vrijwel onzichtbaar.

Naast het koninklijk paleis staat de Zilveren Pagode, die zijn naam dankt aan de vloer, die helemaal uit zilveren tegels bestaat (niet dat je daar veel van ziet, want er ligt vrijwel overal tapijt tegen de slijtage. In de stupa’s ligt de as van verschillende leden van de Koninklijke familie.

Ik was vergeten hoe verzengende de hitte in een tropisch land kan zijn en ik moet toegeven dat ik na de rondleiding eigenlijk best wel toe ben aan even zitten. Gelukkig gaan we lunchen. De gids brengt ons naar Khmer Surin, een prima restaurant met lange traditie in Phnom Penh naast een prachtig (maar niet goedkoop) guesthouse met dezelfde naam.

Met een iets te volle buik vertrekken we naar het voor vandaag laatste deel van de trip: het Nationaal Museum. In dit door de Fransen in Khmer stijl opgetrokken complex zijn ruim 8000 beelden te zien uit de Khmer periode tussen 900-1200 na Christus, veelal afkomstig uit tempels van het Ankor Wat complex.

Als we rond een uur of drie terugkomen in het hotel spoedden de kinderen zich naar het zwembad voor een verfrissende duik.

De tweede ochtend staat voor mij in het teken van de wreedheden van het Pol Pot regime. Om maandenlange nachtmerries van de kinderen te voorkomen is dit namelijk geen familieuitje.

We rijden door de ochtendspits naar Choeung Ek, het Killing Field waar de gevangenen uit de Tuol Sleng gevangenis werden afgemaakt. Hier staat ook de beroemde Stupa met ruim 8000 schedels, die uit een deel van de massagraven zijn opgegraven. Rond de stupa liggen de 129 massagraven waar de gevangenen op de meest brute wijzen werden vermoord.

Het meest gruwelijke details is de boom waar baby’s en peuter tegenaan geslagen werden. Hele families werden uitgemoord onder het motto: als je een kind laat leven, neemt ‘ie misschien later wraak.

Nog een saillant detail: sinds de Cambodjaanse overheid de exploitatie heeft verpacht aan een Japans bedrijf is de toegangsprijs verhoogd van $0.50 naar $6. Massamoord als business case…

Terug in Phnom Penh bezoek ik de Tuol Sleng gevangenis, door de Khmer Rouge S21 genoemd. Hier zijn tussen 1975 en 1979 meer dan 17.000 gevangenen gemarteld voor ze naar de Killing Fields werden gebracht. Het is bizar en schokkend om je te beseffen dat ikzelf op de lagere school zat toen hier deze vreselijkheden plaatsvonden. De voormalige school ligt overigens midden in de stad, geen van de Khmer Rouge militairen die tijdens die tijd in Phnom Penh was, kan de wreedheden zijn ontgaan.

Wat is het toch met regimes die massamoord plegen, dat ze altijd zo’n nauwkeurige administratie bijhouden: alle 17.000 gevangenen zijn na aankomst in de hel gefotografeerd en opgemeten voor ‘het dossier’. Enkele honderden foto’s zijn tentoongesteld als stille getuigen. Alle gevangenbewaarders staan ook op de foto. Uit ‘veiligheidsoverwegingen’ werden zij na een jaar ook weggevoerd om vermoord te worden. Het is huiveringwekkend om te zien dat sommigen van de eerste lichting bewaarders nog lachend op de foto staan, omdat ze geen idee hadden wat ze te wachten stond. Van de gezichten van latere lichtingen kun je de horror duidelijk aflezen.

Ik moet eerlijk bekennen dat deze herinneringsplekken indruk maken, maar op geen enkele wijze recht kunnen doen aan de onmetelijke wreedheden die door de Khmer Rouge zijn begaan. De omvang en gruwelijkheid gaat echt alle voorstellingsvermogen te buiten.

Na de lunch vervolgen we met lichtere kost. We bezoeken de Psar Thmei, ook wel Central Market genoemd. De markthal is in de jaren ’30 door de Fransen gebouwd in Art Deco stijl. De enorme koepel is één van de grootste ter wereld. Margot en Floor hebben hard staan onderhandelen voor twee olifantjes waar Floor haar zinnen op had gezet.